VẦN - VẦN THÔNG - GIEO VẦN

 

VẦN - VẦN THÔNG - GIEO VẦN

VẦN THÔNG (Thông vận)

Tuy hồn thơ, lời và ý đều quan trọng, nhưng nếu bài thơ không có VẦN thì không gọi là thơ (gọi thơ tự do). Cho dù là thơ MỚI (không chú trọng đến luật) cũng cần phải có VẦN thì bài thơ mới hạy.

Vần thông là những tiếng không có cùng một ÂM như các vần CHÍNH, nhưng có cùng một giọng

PHÁT ÂM, có thể ăn vận với nhau được.

Nếu không am hiểu vần THÔNG chúng ta rất dễ bị LẠC VẬN khi làm thơ. Vì thế khi muốn dùng vần thông, chúng ta cần phải hiểu rõ luật vần thông.

Mình cố gắng đem vào đây hầu hết những VẦN THÔNG mà chúng ta thường gặp... các bạn cố gắng chú ý:

CẦN NHẤT LÀ NÊN THUỘC LÒNG những vần thông này, nếu không thì chỉ nên dùng vần chính mà thôi!

-------------------------------

TÓM TẮT các VẦN THÔNG của vần BẰNG

- A thông với Ơ. Ơ và Ư thông với nhau

Nhưng A và Ư không thông với nhau được

- E, Ê và I thông với nhau

- O, Ô và U thông với nhau

- AY thông với AI.

AI thông với tất cả các âm sau đây:

OI, ÔI, ƠI, ƯƠI, UI,

Nhưng AY không thông với các âm trên!

- AO thông với AU. AU thông với ÂU,

Nhưng AO không thông với ÂU.

AO thông với tất cả các âm sau:

EO, ÊU, IÊU, IU, ƯU

Nhưng AU và ÂU không thông với các âm trên!

- AM thông với ƠM

- ĂM thông với ÂM

- ÊM thông với IM và EM

- AN thông với ƠN

- ĂN thông với ÂN và UÂN

- EN, IN, IÊN, và UYÊN thông nhau

- ON, ÔN và UÔN hoặc UN thông nhau

- ANG thông ƯƠNG. ƯƠNG thông UÔNG

Nhưng ANG không thông với UÔNG.

- ĂNG, ÂNG, và ƯNG thông nhau

- ONG, ÔNG, và UNG thông nhau

- ANH, ÊNH và INH thông nhau

*LƯU Ý :

Những chữ có "G" theo sau nhất định CHỈ THÔNG với những chữ có G theo sau!

Ví dụ: ĂN và ĂNG, ÂN và ÂNG, hay UN và UNG, ON và ONG, ÔN và ÔNG, vv... không thông nhau.

***NHẮC LẠI:

THÔNG thì có nghĩa là những ÂM ấy VẦN với nhau được!

//////////////////////////////////////////////

TÓM TẮT các VẦN THÔNG của vần TRẮC

Vần thông của vần TRẮC cũng dựa theo nguyên tắc như những vần thông của vần BẰNG.

Vần thông có nguyên âm đứng cuối :

- É, Í, Ẻ, Ỉ, Ẽ, Ĩ, Ẹ, Ị thông với nhau.

Cũng như vần BẰNG tất cả những âm I có dấu SẮC, HỎI, NGÃ, NẶNG đều có thể thông với những âm Y có dấu SẮC, HỎI, NGÃ, NẶNG, nhưng Y không thông được với E.

- Ổ, Ũ, Ó, hay Ộ, Ú, Ọ thông nhau

- Ọ và ỦA thông nhau

(Tất cả các âm O và UA có dấu SẮC, HỎI, NGÃ, NẶNG đều thông)

- ĨA và UỆ thông nhau

- ÁO, IỄU, ẢO, YẾU, ÉO, ỈU, ỮU

và tất cả các đồng âm có dấu SẮC, HỎI, NGÃ, NẶNG đều vần được.

- ÓI, ẢI, Ội, ỠI, ƯỢI, ÚI

và các đồng âm có các dấu SẮC, HỎI, NGÃ, NẶNG đều vần nhau được.

- ẤC và ỰC thông nhau

- ẠM, ỢM, ÁM, ỞM thông nhau

- ẶN và ẨN hay UẨN thông nhau

- ÓNG và ÚNG

- ẬT và ẮT

- ẬT và ỨT

- ÚT và UỐT vv...

Tóm lại:

Vần thông của vần TRẮC không khác chi vần thông của vần BẰNG về ÂM

Tuy nhiên ta cần hiểu rõ khác biệt giữa TRẮC và BẰNG.

✿✿✿✿✿✿✿✿✿✿✿✿

LƯU Ý VỀ GIEO VẦN TRONG VẦN THÔNG:

Có bốn điều HỆ TRỌNG nên nhớ trong sự GIEO VẦN Quốc Ngữ:

1. Trong sự gieo vần Quốc Ngữ, có ba âm: A, Ă, Â rất thường được GHÉP với một phụ âm khác như C, M, N, P, T để tạo thành âm GHÉP như: AC, ĂC, ÂC... AM, ĂM, ÂM... AN, ĂN, ÂN... AP, ĂP, ÂP... AT, ẮT, ẤT vv...

Những vần GHÉP nói trên CHỈ thông được với nhau khi có cùng một phụ âm đứng trước!

Ví dụ:

- BÁT thông được với BẮT hay BẤT,

mà KHÔNG thông được với CẮT hay CẤT hoặc MẮT hay MẤT...

tuy nhiên BÁT thông được CÁT hay MÁT vì chúng đều có âm GHÉP "AT" theo sau.

- TAM thông với TĂM hay TÂM,

mà KHÔNG thông với CĂM hay CÂM, cũng không thông được với TRĂM hay TRÂM...

tuy nhiên TAM thông được với CAM, TRAM, vì chúng có cùng âm GHÉP "AM" theo sau.

- TAN thông với TĂN hay TÂN, mà không thông với VĂN hay VÂN

- LAM thông với LĂM, LÂM, nhưng không thông với BĂM, BÂM, TRĂM TRÂM

- QUAN thông với QUĂN, QUÂN, nhưng không thông với CHĂN, CHÂN, NHĂN, NHÂN, v.v...

Đó là do cách hiệp vận do âm điệu điều hoà mà thành lệ.

2. VẦN GHÉP:

a. Khi có vần GHÉP bằng 2 hoặc 3 chữ nguyên âm với một chữ phụ âm đứng cuối, (Ví dụ như: IÊN, UYÊN, UÂN, UÔN, ...)

Thì ta nên lấy 2 chữ cuối cùng làm VẬN CĂN mà gieo vần

Cho nên

- EN, IN, vần với YÊN hay UYÊN

- ÂN vần với UÂN

- ƠN vần với OAN

- ON vần với UÔN

b. Khi có vần GHÉP bằng 2 hay 3 chữ nguyên âm với 2 chữ phụ âm (Ví dụ như chữ: ƯƠNG...)

Thì ta nên lấy 3 chữ cuối mà làm VẬN CĂN để GIEO VẦN

Cho nên: ƯƠNG vần với ANG,

Cũng nên nhớ: ƯƠNG vần với UÔNG vì Ơ vần với Ô,

nhưng UÔNG không vần với ANG vì Ô không vần với A.

3. Khi có vần GHÉP bằng 2 hay 3 nguyên âm:

Khi có loại âm này thì ta nên THEO ÂM ĐIỆU mà lấy 1 hay 2 chữ ấy mà làm VẬN CĂN

Ví dụ:

- OA, OE, UÊ, UY... thì vận căn là A, E, Ê, Y; nên

OA vần với A,

OE vần với E,

UÊ vần với Ê,

UY vần với I hay Y.

- UÂY vần với ÂY

Những vần IA, UYA, UA, ƯA, thì vận căn lại ở chữ I, Y, U, Ư mà chữ a đứng ở cuối tiếng không có ảnh hưởng gì cả.

- I vần với IA

- A vần với IA trong chỉ duy nhất một chữ GIA,

mà không vần với IA bắt đầu bằng phụ âm khác như TIA, KIA...

- Ư vần với ƯA

- Ô vần với UA, vv...

4. LƯU Ý:

- Hai tiếng đồng âm và đồng nghĩa thì không vần được với nhau

- Hai tiếng đồng âm mà khác nghĩa thì vần với nhau được.

Vận thông là những vận tuy không đồng một khuôn nhưng đọc lên nghe tương tợ. Như Nhan và Mang, Buồn và Chuông, Huông, có nhiều địa phương đọc những chữ có G và không có G giọng y hệt nhau.

Do đó với những chữ có G và không G, làng thơ chia làm hai phái. Một phái nhận là Ðồng Vận, một phái cho là Lạc Vận.

Chúng ta không nên cứng rắn quá, cũng không nên dễ dãi quá. Chúng ta chỉ nên ghép những vần có G với những vần không có G, Những vần không G với những vần có G, trong trường hợp “bất khả kháng”, nghĩa là chúng ta chỉ ép vận khi nào nhận thấy làm như thế tuy có phần thất về mặt âm vận nhưng thêm phần đắc về mặt tình tứ. Song nếu có thể tránh được thì vẫn hơn.

Chúng ta nên tránh ghép những vần :UA, U, Ư vào Ô, O, Ơ

✿✿✿✿✿✿✿✿✿✿✿✿

II. GIEO VẦN

Sau đây là các điều cần nhớ trong cách GIEO VẦN:

1. A, Ă, Â rất thường được GHÉP với một phụ âm khác như C, M, N, P, T để tạo thành âm GHÉP như: AC, ĂC, ÂC... AM, ĂM, ÂM... AN, ĂN, ÂN... AP, ĂP, ÂP... AT, ẮT, ẤT vv... Những vần GHÉP nói trên CHỈ thông được với nhau khi có cùng một phụ âm đứng trước.

Ví dụ:

- BÁT thông được với BẮT hay BẤT, mà KHÔNG thông được với CẮT hay CẤT hoặc MẮT hay MẤT... tuy nhiên BÁT thông được CÁT hay MÁT vì chúng đều có âm GHÉP "AT" theo sau.

- TAM thông với TĂM hay TÂM, mà KHÔNG thông với CĂM hay CÂM, cũng KHÔNG thông được với TRĂM hay TRÂM... tuy nhiên TAM thông được với CAM, TRAM, vì chúng có cùng âm GHÉP "AM" theo sau.

- TAN thông với TĂN hay TÂN, mà KHÔNG thông với VĂN hay VÂN vv...

2. Khi có vần GHÉP bằng 2 hoặc 3 chữ nguyên âm với một phụ âm đứng cuối: IÊN, UYÊN, UÂN, UÔN, ta nên lấy 2 chữ cuối cùng làm VẬN CĂN, Có nghĩa là dựa theo hai chữ cuối cùng mà gieo vần...

Ví dụ:

- EN, IN, vần với YÊN hay UYÊN

- ÂN vần với UÂN

- ƠN vần với OAN

- ON vần với UÔN

3. Vần GHÉP bằng 2 hay 3 nguyên âm với 2 phụ âm

Thí dụ như chữ ƯƠNG... thì ta nên lấy 3 chữ cuối mà làm VẬN CĂN để GIEO VẦN. Cho nên: ƯƠNG vần với ANG, Cũng nên nhớ: ƯƠNG vần với UÔNG vì Ơ vần với Ô, nhưng UÔNG không vần với ANG vì Ô không vần với A.

4. Vần GHÉP bằng 2 hay 3 nguyên âm:

Khi có loại âm này thì ta nên theo âm điệu mà lấy 1 hay 2 chữ ấy mà làm VẬN CĂN.

Ví dụ:

- OA, OE, UÊ, UY... thì vận căn là A, E, Ê, Y; nên OA vần với A, OE vần với E, UÊ vần với Ê, UY vần với I hay Y.

- UÂY vần với ÂY

- IA, UYA, UA, ƯA... vận căn là I, Y, U, Ư, mà chữ A đứng cuối không ảnh hưởng chi cả

- I vần với IA

- A vần với IA trong chỉ một chữ GIA, không vần với IA bắt đầu bằng phụ âm khác, như TIA, KIA...

- Ư vần với ƯA

- Ô vần với UA vv...

5. Lưu ý:

- Hai tiếng đồng âm và đồng nghĩa thì không vần được với nhau!

- Hai tiếng đồng âm mà khác nghĩa thì vần được với nhau!